Giải SBT Sinh 12 Cánh diều Chủ đề 5. Bằng chứng tiến hóa và một số học thuyết tiến hóa có đáp án

Đáp án đúng là: D

Một số bằng chứng tiến hóa gồm: bằng chứng hóa thạch, bằng chứng giải phẫu học so sánh, bằng chứng tế bào học, bằng chứng sinh học phân tử.

Đáp án đúng là: D

Hoá thạch là dấu tích, xác sinh vật được bảo tồn trong lớp địa chất hoặc sinh vật hoá đá.

Đáp án đúng là: B

A. Sai. Tất cả tế bào ở các sinh vật đều có cấu trúc chung là bằng chứng tế bào học.

B. Đúng. Hầu hết các sinh vật có chung mã di truyền là bằng chứng sinh học phân tử.

C. Sai. Một phần hay toàn bộ xác của sinh vật hoá đá là bằng chứng hóa thạch.

D. Đúng. Một số người có sự xuất hiện đuôi là bằng chứng giải phẫu học so sánh.

Đáp án đúng là: A

Hình ảnh trên minh họa một phần lá dương xỉ hóa đá → Đây là bằng chứng hóa thạch.

Đáp án đúng là: A

Cơ quan tương đồng là những cơ quan có cùng nguồn gốc trong quá trình phát triển phôi, thực hiện chức năng sống khác nhau ở các điều kiện sống khác nhau.

Đáp án đúng là: B

Chim cánh cụt (loài chim) và hải cẩu (động vật có vú) đều có chi trước thích nghi với việc bơi lội là ví dụ về cơ quan tương tự vì đây là những cơ quan không cùng nguồn gốc trong quá trình phát triển phôi nhưng thực hiện các chức năng tương tự nhau.

Đáp án đúng là: A

Sự giống nhau về cấu trúc giữa các chi trước trong hình 5.2 là bằng chứng cho thấy các loài này có chung nguồn gốc tổ tiên nhưng tiến hóa theo các hướng khác nhau (xảy ra sự tiến hoá khác nhau của một tổ tiên chung).

Đáp án đúng là: D

1 – c: Cơ quan thoái hóa là cơ quan tương đồng nhưng hiện nay không còn chức năng hoặc chức năng bị tiêu giảm.

2 – d: Hiện tượng lại tổ là cơ thể sinh vật xuất hiện một số đặc điểm đã mất, chỉ có ở sinh vật tổ tiên xa mà không có ở cơ thể bố mẹ hoặc tổ tiên gần.

3 – a: Cơ quan tương đồng là những cơ quan có chung một nguồn gốc, có kiểu cấu tạo giống nhau nhưng thực hiện chức năng khác nhau.

4 – b: Cơ quan tương tự là những cơ quan khác nhau về nguồn gốc nhưng đảm nhiệm nhiều chức phận giống nhau nên có kiểu hình thái tương tự nhau.

Đáp án đúng là: C

Các phát biểu đúng: (1), (2), (4).

(3) Sai. Chỉ căn cứ vào hóa thạch để lại thì không đủ cơ sở để xác định được sự biến đổi địa chất trong khoảng thời gian sinh vật đó sống và sau khi chết.

Đáp án đúng là: B

Phương pháp Darwin sử dụng để xây dựng học thuyết về chọn lọc tự nhiên và hình thành loài là: Quan sát → Hình thành giả thuyết → Kiểm chứng giả thuyết.

Đáp án đúng là: D

D. Sai. Các cá thể trong quần thể khác nhau về khả năng sống sót và sinh sản. Một số cá thể có nhiều con hơn các cá thể khác.

Đáp án đúng là: C

Chọn lọc nhân tạo là quá trình con người chủ động chọn lọc cá thể vật nuôi, cây trồng mang đặc điểm có lợi cho con người để tạo ra các giống.

Đáp án đúng là: D

Việc ngày càng có nhiều loài cỏ dại phát triển lại trong ví dụ trên là một ví dụ cho quá trình hình thành quần thể thích nghi: Trong điều kiện sử dụng thuốc diệt cỏ triazine, cỏ dại kháng triazine có nhiều khả năng sóng sót và sinh sản hơn cỏ dại không có khả năng kháng triazine nên đặc tính kháng triazine ngày càng được nhân rộng trong quần thể.

Đáp án đúng là: D

1 – d: Cải bắp được chọn lọc theo hướng lấy chồi đỉnh.

2 – e: Súp lơ được chọn lọc theo hướng lấy hoa và thân.

3 – b: Su hào được chọn lọc theo hướng lấy thân củ.

4 – a: Cải xoăn Kale được chọn lọc theo hướng lấy lá.

5 – c: Cải Brussel được chọn lọc theo hướng lấy chồi bên.

Đáp án đúng là: D

Các giả thuyết được Darwin đưa ra:

(1) Các sinh vật cạnh tranh nhau nên chỉ một số ít cá thể được sinh ra sống sót qua mỗi thê hệ. 

(2) Cá thể có biến dị thích nghi với môi trường sống sẽ có khả năng sóng sót và sinh sản cao hơn.

Đáp án đúng là: D

Sự hình thành cơ thể trưởng thành có sự thay đổi về chiều cao, cân nặng từ cơ thể sơ sinh không phải là biểu hiện của tiến hóa.

Đáp án đúng là: B

B. Sai. Tiến hóa nhỏ là quá trình tiến hóa xảy ra ở phạm vi quần thể → Sự thay đổi về khả năng giao phối và sinh sản thành công giữa các quần thể không thuộc về quá trình tiến hóa nhỏ.

Đáp án đúng là: A

A. Sai. Mỗi cá thể sinh vật chỉ tồn tại trong thời gian sống của riêng nó. Đồng thời, mặc dù biến dị tồn tại ở cá thể nhưng chỉ khi biến dị được di truyền qua các thế hệ mới trở thành nguyên liệu cho quá trình tiến hóa. Do đó, cá thể không phải là đơn vị tiến hóa.

Đáp án đúng là: E

- Giao phối không ngẫu nhiên chỉ làm thay đổi tần số kiểu gene mà không làm thay đổi tần số alelle.

- Các nhân tố tiến hóa còn lại gồm đột biến, chọn lọc tự nhiên, phiêu bạt di truyền, dòng gene đều có thể làm thay đổi cả tần số kiểu gene và tần số allele của quần thể.

Lời giải:

a) Đúng. Phiêu bạt di truyền là sự thay đổi tần số allele của quần thể do các yếu tố ngẫu nhiên.

b) Đúng. Phiêu bạt di truyền có khả năng dẫn đến sự biến mất hoặc cố định một allele nào đó qua thời gian dài.

c) Đúng. Phiêu bạt di truyền tác động mạnh đến các quần thể có kích thước nhỏ.

d) Sai. Phiêu bạt di truyền xảy ra do tác động của các yếu tố ngẫu nhiên làm giảm số lượng cá thể của quần thể, dẫn đến làm giảm mức biến dị trong quần thể.

Lời giải:

a) (1): cá thể, (2): quần thể.

b) (1): tần số alelle, (2): tần số kiểu gene

c) (1): ban đầu, (2): sáng lập

Đáp án đúng là: A

Tác động của dòng gene phụ thuộc vào tỉ lệ di cư, khả năng di truyền allele từ các cá thể di cư sang thế hệ tiếp theo và sự khác biệt tần số allele giữa hai quần thể.

Đáp án đúng là: C

C. Sai. Đột biến có thể có lợi, có hại hoặc trung tính phụ thuộc vào tổ hợp gene và môi trường sống.

Đáp án đúng là: D

Phiêu bạt di truyền là sự thay đổi tần số allele của quần thể qua các thế hệ do tác động của các yếu tố ngẫu nhiên làm giảm số lượng cá thể của quần thể. Do đó, trong các ví dụ trên thì “dịch bệnh do virus xảy ra làm chết phần lớn cá thể của quần thể, chỉ một số ít cá thể sống sót và ngẫu nhiên không mang allele a, do đó tần số alelle a bằng 0” là ví dụ của phiêu bạt di truyền với yếu tố ngẫu nhiên là dịch bệnh do virus.

Đáp án đúng là: B

Ví dụ trên là ví dụ về sự hình thành loài khác khu: Hai nhóm chim sẻ này bị chia cắt bởi yếu tố địa lí (một nhóm sống trên đảo, một nhóm sống ở đất liền). Theo thời gian, hai nhóm này chịu tác động khác nhau bởi các nhân tố tiến hóa dẫn tới khác nhau về cấu trúc di truyền và thích nghi theo các hướng khác nhau. Cuối cùng dẫn đến cách li sinh sản và hình thành loài mới.

Đáp án đúng là: B

Loài báo săn châu Phi bị giảm số lượng mạnh, dẫn tới sự suy giảm đáng kể mức độ đa dạng di truyền trong quần thể của loài này → Đây là một ví dụ minh họa cho nhân tố tiến hóa phiêu bạt di truyền (hiệu ứng cổ chai).

Đáp án đúng là: D

Dòng gene là hiện tượng trao đổi vốn gene giữa các quần thể. Do hiện tượng dòng gene, các quần thể có sự trao đổi vốn gene với nhau nên có tần số allele tương tự nhau (giảm sự khác biệt di truyền giữa các quần thể).

Lời giải:

(a) - (4): Tiến hóa nhỏ là quá trình thay đổi cấu trúc di truyền của quần thể qua các thế hệ.

(b) - (5): Nhân tố tiến hoá là các yếu tố gây ra sự thay đổi cấu trúc di truyền quần thể.

(c) - (2): Hiệu ứng cổ chai là biến động về cấu trúc di truyền quần thể do sự giảm đột ngột số lượng cá thể của quần thể.

(d) - (6): Hiệu ứng sáng lập là sự thay đổi cấu trúc di truyền quần thể khi thiết lập một quần thể ở vị trí phân bố mới từ một nhóm nhỏ cá thể không có tính đại diện tách khỏi quần thể lớn ban đầu.

(e) - (3): Đột biến là nguyên liệu sơ cấp của quá trình tiến hóa.

(g) - (1): Biến dị tổ hợp là nguyên liệu thứ cấp của quá trình tiến hóa, liên quan đến sinh sản hữu tính.

Đáp án đúng là: A

A. Sai. Các đột biến trung tính xảy ra trên cơ sở các đặc tính biến dị, di truyền và phân hóa khả năng sống sót, sinh sản của các cá thể trong quần thể. Dưới tác động trực tiếp của chọn lọc tự nhiên lên kiểu hình, ở môi trường xác định, biến dị có lợi dần chiếm ưu thế, biến dị có hại bị đào thải → Các đột biến trung tính không phải là điều kiện xảy ra chọn lọc tự nhiên trong quần thể.

Đáp án đúng là: A

A. Đúng. Cách li sinh sản là dấu hiệu rõ ràng nhất cho biết loài mới hình thành.

B. Sai. Sự khác biệt về hình thái của các cá thể sinh vật không phải là căn cứ chính xác để phân biệt hai loài, giống như ở người giữa các cá thể cũng có những đặc điểm hình thái khác nhau.

C. Sai. Vịt và ngan có thể giao phối sinh ra con vịt pha ngan (con lai ngan vịt (hay vịt Mulard) không có khả năng sinh sản) nên vịt và ngan thuộc hai loài sinh học khác nhau.

D. Sai. Sự hình thành loài có thể xảy ra khác khu, trong cùng khu hoặc liền khu phân bố của quần thể ban đầu.

Đáp án đúng là: C

C. Đúng. Trong một cơn bão lớn, con sông thay đổi dòng chảy đã tạo ra sự cách li địa lí làm chia tách một quần thể côn trùng sống trong đất. Theo thời gian, hai nhóm này chịu tác động khác nhau bởi các nhân tố tiến hóa dẫn tới khác nhau về cấu trúc di truyền và thích nghi theo các hướng khác nhau. Cuối cùng dẫn đến cách li sinh sản và hình thành loài mới.

Lời giải:

(a) - (4)

(b) - (1), (3)

(c) - (2)

Đáp án đúng là: D

Trong hình thành loài khác khu, quần thể của loài ban đầu bị chia cắt bởi yếu tố địa lí hoặc một nhóm cá thể di cư tới vị trí cách xa quần thể ban đầu. Theo thời gian, hai nhóm này chịu tác động khác nhau bởi các nhân tố tiến hóa dẫn tới khác nhau về cấu trúc di truyền và thích nghi theo các hướng khác nhau. Cuối cùng dẫn đến cách li sinh sản và hình thành loài mới. Do đó, các nhân tố tiến hoá gồm phiêu bạt di truyền, chọn lọc tự nhiên, dòng gene đóng vai trò quan trọng đối với sự phân hóa quần thể trong hình thành loài khác khu.

Đáp án đúng là: C

A, B là hình thành loài khác khu.

C là hình thành loài cùng khu.

D là hình thành loài liền khu.

Đáp án đúng là: C

Dấu hiệu cho thấy loài sinh học mới hình thành là sự cách li sinh sản → Trong các dấu hiệu trên, dấu hiệu cho thấy các cá thể dị đa bội đã hình thành loài mới từ loài lưỡng bội ban đầu là: Các cá thể đa bội chỉ thụ phấn với cá thể đa bội khác, nhưng không thụ phấn thành công với các cá thể lưỡng bội ở quần thể ban đầu.

Đáp án đúng là: B

Trong hình thành loài khác khu, quần thể của loài ban đầu bị chia cắt bởi yếu tố địa lí hoặc một nhóm cá thể di cư tới vị trí cách xa quần thể ban đầu. Theo thời gian, hai nhóm này chịu tác động khác nhau bởi các nhân tố tiến hóa dẫn tới khác nhau về cấu trúc di truyền và thích nghi theo các hướng khác nhau. Cuối cùng dẫn đến cách li sinh sản và hình thành loài mới. Do đó, điều không dẫn tới hình thành loài khác khu trong các ví dụ trên là: sự khác biệt về kích thước sừng (gạc) ở các con hươu đực và hươu cái.

Đáp án đúng là: D

D. Sai. Cách li địa lí liên quan đến quá trình hình thành loài khác khu.

Đáp án đúng là: C

Các yếu tố chắc chắn gây ra sự cách li sinh sản giữa hai quần thể chim là: Các cá thể ở quần thể I hót để gọi bầy và giao phối ở trên các cành cây cao; các cá thể ở quần thể II thường hoạt động và hót để gọi bầy và giao phối ở dưới mặt đất. Đây là sự cách li tập tính sinh sản.

Lời giải:

a) (1) giao phối, (2) hữu thụ.

b) (1) hữu tính, (2) sinh sản vô tính

c) (1) loài, (2) trên loài

Đáp án đúng là: C

C. Sai. Tiến hóa lớn là quá trình biến đổi xảy ra ở phạm vi loài và các đơn vị phân loại trên loài, hình thành loài mới và các bậc phân loại cao hơn, bao gồm cả sự tuyệt chủng. Còn C - Sự thay đổi tần số allele quy định màu sắc ở quần thể bướm đêm ở khu công nghiệp nước Anh chỉ xảy ra ở phạm vi quần thể → Đây là ví dụ về tiến hóa nhỏ.

Lời giải:

a) Sai. Vì các mô mềm thường bị phân hủy và hóa thạch các bộ phận cứng.

b) Sai. Các hóa thạch còn có thể được bảo quản trong băng tuyết, dấu vết trên đá hay xác trong nhựa cây.

c) Đúng. Ngoài các hóa thạch là các dấu vết để lại thì còn các hóa thạch sống.

d) Sai. Hoá thạch là bằng chứng trực tiếp.

Lời giải:

Lời giải:

a)

b) Có 1 sự khác biệt giữa trình tự amino acid ở chuột và trình tự amino acid ở tinh tinh, khỉ đột và khỉ rhesus. Có 2 điểm khác biệt giữa trình tự amino acid của con người và trình tự amino acid của tinh tinh, khỉ đột và khỉ rhesus.

Lời giải:

a) Đúng. Chọn lọc tự nhiên đào thải các biến dị có hại, tích luỹ các biến dị thích nghi, các biến dị thích nghi này sẽ tiếp tục tồn tại và nhân rộng trong quần thể.

b) Sai. Trong cùng điều kiện sống, sự phân hóa di truyền giảm nên không thể tạo ra nhiều loài từ một loài ban đầu.

c) Sai. Chọn lọc tự nhiên không tạo ra các biến dị cá thể.

d) Đúng. Dưới tác động của chọn lọc tự nhiên, một số loài có thể bị diệt vong do không thích nghi được với môi trường sống.

Lời giải:

(1) sống sót, (2) nhiều, (3) khác biệt, (4) đặc điểm thích nghi.

Lời giải:

a) Tỉ lệ các màu hoa khác nhau vẫn ổn định trong quần thể nghiên cứu từ năm này sang năm khác.

b) Tỉ lệ hoa màu hồng sẽ tăng theo thời gian. Vì khi loại bỏ sên sẽ không có động vật sử dụng cây có hoa màu hồng làm thức ăn, trong khi cây có hoa màu hồng lại có ưu thế sinh sản tốt hơn nên theo thời gian số lượng cây hoa màu hồng sẽ tăng.

Lời giải:

a) 

- Ở đảo Dapne có 1 loại chim sẻ tương ứng với trên đảo này có 1 loại kích thước hạt.

- Ở đảo Woff có 2 loại chim sẻ với kích thước mỏ khác nhau tương ứng với có 2 loại kích thước hạt, một loại có kích thước nhỏ và một loại có kích thước lớn. Mặt độ cá thể của 2 quần thể chim sẻ cũng khác nhau. Loài chim sẻ có kích thước mỏ lớn có mật độ thấp hơn so với loài chim có kích thước mỏ nhỏ, điều này bị chi phối bởi sự dồi dào nguồn thức ăn khác nhau.

- Ở đảo Marchena có 3 loại chim sẻ với kích thước mỏ khác nhau tương ứng với có 3 loại kích thước hạt trong khu vực đảo. Mật độ cá thể trong quần thể của 3 loài cũng khác nhau, loài chim có kích thước mỏ nhỏ nhất có mật độ cá thể lớn nhất, sau đó giảm dần.

b) Kích thước khác nhau của các loại hạt mà các loại sẻ này sử dụng làm thức ăn ở đảo không phải là nguyên nhân trực tiếp gây ra những biến đổi về kích thước mỏ. Sự biến đổi về kích thước là do đột biến, biến dị tổ hợp tạo ra. Thức ăn chỉ đóng vai trò là nhân tố chọn lọc những kiểu gene thích nghi chứ không có khả năng tạo ra kiểu gene thích nghi.

Lời giải:

- Nhân tố tiến hóa làm thay đổi tần số allele: đột biến, dòng gene, phiêu bạt di truyền và chọn lọc tự nhiên.

- Các nhân tố làm tăng tính đa dạng di truyền của quần thể: đột biến, dòng gene.

+ Đột biến làm xuất hiện các allele mới trong quần thể, dẫn đến làm tăng đa dạng di truyền cho quần thể.

+ Dòng gene trong trường hợp mang đến allele mới cho quần thể nhận, cũng sẽ làm tăng đa dạng di truyền cho quần thể.

- Nhân tố tiến hóa có khả năng làm tăng hoặc làm giảm tính đa dạng di truyền của quần thể: phiêu bạt di truyền, chọn lọc tự nhiên (khi định hướng loại bỏ một số allele khỏi quần thể).

+ Chọn lọc tự nhiên loại bỏ các allele có hại và làm tăng tần số allele có lợi trong quần thể → làm giảm tính đa dạng di truyền của quần thể. Tuy nhiên, chọn lọc giữ lại cá thể có kiểu hình được xác định bởi cá thể có kiểu gene dị hợp tử → làm tăng tính đa dạng di truyền của quần thể.

+ Phiêu bạt di truyền có thể dẫn tới cố định (giữ lại) một allele nào đó (tần số của allele đó bằng 1) và loại bỏ allele khác (tần số bằng 0) → Giảm đa dạng di truyền.

Phiêu bạt di truyền dẫn tới sự giữ lại ngẫu nhiên các allele đột biến trung tính trong quần thể, nhờ đó cũng có thể làm tăng tính đa dạng di truyền.

Lời giải:

Sơ đồ tóm tắt chuỗi các sự kiện dẫn tới sự hình thành đặc điểm thích nghi và quần thể thích nghi: Đột biến phát sinh → Biến dị kiểu hình → Phát tán biến dị trong quần thể → (Ở môi trường xác định) phân hóa khả năng sống sót, sinh sản → Đặc điểm thích nghi → Tăng tần số kiểu hình thích nghi → Quần thể thích nghi.

Lời giải:

Đặc điểm thích nghi có tính hợp lí tương đối vì:

- Đặc điểm thích nghi hình thành ở một mội trường nhất định, thích nghi với điều kiện môi trường đó. Khi môi trường thay đổi, đặc điểm đó có thể trở nên không còn thích nghi với môi trường mới.

- Tính hợp lí tương đối của đặc điểm thích nghi còn liên quan đến sự “thỏa hiệp” – đặc điểm thích nghi đối với chức năng này có thể làm giảm mức thích nghi đối với chức năng khác. Do đó, đặc điểm thích nghi không thể đạt mức tối ưu.

Lời giải:

a) Đột biến là nhân tố tiến hóa cơ sở. Đột biến làm phát sinh alelle quy định tính kháng kháng sinh từ allele kiểu dại mẫn cảm kháng sinh → Thay đổi kiểu hình của vi khuẩn trong điều kiện môi trường có kháng sinh. Đây là biến dị di truyền.

b) Dòng gene là nhân tố phát tán allele từ quần thể này đến quần thể khác, làm thay đổi tần số allele của quần thể. Vi khuẩn gây bệnh ở vật chủ, khi vật chủ di chuyển (di cư), allele kháng kháng sinh có thể được phát tán sang các quần thể khác và làm lan truyền tính kháng kháng sinh ở các quần thể vi khuẩn.

c) Chọn lọc tự nhiên là nhân tố dẫn đến sự phân hóa khả năng sống sót của vi khuẩn. Trong điều kiện môi trường có kháng sinh, đột biến kháng kháng sinh là có lợi, allele mẫn cảm là có hại → Chọn lọc tự nhiên làm tăng tần số allele kháng kháng sinh, giảm dần tần số allele mẫn cảm → Hình thành tính kháng kháng sinh phổ biến ở vi khuẩn.

Lời giải:

Cây phát sinh chủng loại cung cấp thông tin về tổ tiên chung của các đơn vị phân loại, so sánh các nhóm có tổ tiên chung gần hơn hoặc xa hơn; mối quan hệ tiến hóa gần - xa của các đơn vị phân loại (sự phân li từ tổ tiên chung hình thành các đơn phân loại).

Lời giải:

Các dữ liệu được sử dụng để xây dựng cây phát sinh chủng loại: đặc điểm tương đồng về hình thái, giải phẫu, phân tử (trình tự nucleotide của DNA hoặc trình tự amino acid của protein),...