Giải SBT Ngữ văn 12 KNTT Bài 9: Văn học và cuộc đời

Đọc và Thực hành tiếng Việt

Bài tập 1. Đọc lại văn bản Vội vàng trong SGK Ngữ văn 12, tập hai (tr. 93 – 94) và trả lời các câu hỏi:

Phân tích những đặc trưng của văn học lãng mạn được thể hiện trong bốn câu đầu của bài thơ.

Đọc đoạn thơ từ “Tôi sung sướng” đến “Chẳng bao giờ nữa...” và cho biết: Giọng điệu băn khoăn, hoài nghi của nhân vật trữ tình trong đoạn này có mâu thuẫn với giọng điệu vui tươi, phấn chấn, mạnh mẽ trong đoạn thơ gồm bảy câu kề trước đó không? Vì sao?

Câu thơ “Nếu đến nữa không phải rằng gặp lại!” trong lần in thứ hai được tác giả sửa thành: “Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại!”. Theo bạn, câu thơ nào hay hơn? Vì sao?

Có ý kiến cho rằng đoạn thơ cuối (từ “Ta muốn ôm” đến hết) là một tuyên ngôn về lẽ sống. Bạn có đồng tình với ý kiến này không? Trình bày kiến giải của bạn.

Bài tập 2. Đọc lại đoạn trích Trở về trong SGK Ngữ văn 12, tập hai (tr. 96 – 100) và trả lời các câu hỏi:

Lựa chọn một trong các phần của đoạn trích (được phân chia theo yêu cầu câu hỏi 1 trong SGK, tr. 101) và viết lại bằng lời văn của bạn.

Nêu diễn biến tâm lí của nhân vật Ma-nô-lin (Manolin) trong đoạn trích.

Bình luận câu sau trong đoạn trích Trở về: “Lão nhận ra thật dễ chịu khi có ai đó để nói chuyện cùng thay vì chỉ nói với chính mình và với biển cả”.

Theo bạn, đoạn trích thể hiện quan niệm gì của tác giả về mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên, con người với con người, con người với bản thân? Bạn có đồng ý với quan niệm đó không? Tại sao?

Bài tập 3. Đọc đoạn trích sau trong tiểu thuyết Ông già và biển cả của Ơ-nít Hê-minh-uê (Ernest Hemingway) và trả lời các câu hỏi:

Lúc này lão bị khó thở và cảm thấy có vị lạ trong miệng. Nó có vị như đồng và ngọt ngọt và trong giây lát lão thấy sợ nó. Nhưng vị đó không quá mạnh.

Lão nhổ nước bọt xuống biển và nói, “Ăn đi, galanos. Và nằm mơ là mày đã giết được một con người.”.

Lão biết rằng rốt cuộc mình đã bị đánh bại và vô phương cứu chữa và lão quay trở lại đuôi thuyền và thấy đoạn răng cưa gãy cuối tay bánh lái vẫn có thể khít với rãnh đủ để lão điều khiển được. Lão quàng cái bao bố lên vai và đưa chiếc thuyền nhỏ theo hướng của nó. Bây giờ lão nhẹ nhàng lái thuyền và lão không có bất cứ thứ suy nghĩ hay cảm xúc nào. Giờ đây lão đã bỏ qua mọi thứ và lão lái thuyền quay về bến cảng quê nhà một cách khôn ngoan nhất có thể. Trong đêm cá mập tấn công cái khung xương như thể ai đó đang nhặt những mảnh vụn trên bàn. Ông lão không chú ý đến chúng và không chú ý đến thứ gì khác ngoài việc lái thuyền. Lão chỉ nhận ra chiếc thuyền đang di chuyển nhẹ nhàng uốn lượn như thế nào khi không có khối nặng khổng lồ kia bên cạnh nó.

Nó ổn cả, lão nghĩ. Nó khoẻ mạnh và không bị tổn hại gì ngoại trừ tay bánh lái. Cái đó thì dễ thay thế. Lão có thể cảm thấy mình đang ở trong dòng chảy và lão có thể nhìn thấy ánh sáng từ các bãi biển dọc theo bờ. Lão biết mình đang ở đâu và chỉ việc trở về nhà.

Dù sao thì, gió là bạn của chúng ta, ông lão nghĩ. Rồi lão thêm vào, đôi khi. Và biển cả vĩ đại với những người bạn và những kẻ thù của chúng ta. Và giường, lão nghĩ, Giường là bạn của ta. Chỉ giường thôi, lão nghĩ. Giường sẽ là một thứ tuyệt vời. Thật là dễ dàng khi bạn bị đánh bại, lão nghĩ. Ta không bao giờ biết được nó dễ dàng như thế nào. Và thứ đánh bại ta, lão nghĩ.

“Chẳng còn gì”, lão nói lớn. “Ta đã đi quá xa.

(Linh Nguyễn dịch, http://nguvan.hnue.edu.vn, ngày 03/01/2024)

Dựa vào phần tóm tắt tiểu thuyết Ông già và biển cả, hãy xác định vị trí của đoạn trích trong tác phẩm và trong tương quan với đoạn trích Trở về trong SGK.

Miêu tả tâm trạng của nhân vật Xan-ti-a-gô (Santiago) sau khi chấp nhận việc mình đã bị đánh bại và quyết định trở về.

Phân tích ý nghĩa của các hình ảnh thuyền, gió, biển, giường trong đoạn trích.

Tìm các dẫn chứng trong đoạn trích để làm sáng tỏ nhận định sau về ngôn ngữ kể chuyện trong tiểu thuyết Ông già và biển cả: “Các câu của ông ít khi liên hệ với nhau bởi những liên từ nhân quả (bởi vậy, do đó,...). Ông hay dùng liên từ thời gian hơn và nếu làm một phép thử để thay thế, thì có những chỗ đáng dùng liên từ “nhưng”, ông lại dùng “và”. Thậm chí ông có thể lặp đi lặp lại cảm giác tiếp nối, rời rạc bởi liên từ ấy, hơn là sử dụng quan hệ phụ thuộc”. (phần viết về Ơ-nít Hê-minh-uê của Đặng Anh Đào, in trong Văn học phương Tây, NXB Giáo dục, Hà Nội, 1999, tr. 728).

Hạnh phúc là hành trình không phải là đích đến (tên một cuốn sách của tác giả Guên W. Đai-ơ – Wayne W. Dyer, Dương Bùi dịch, NXB Thanh niên, 2022); “Sau ba mươi năm cuộc đời, tôi đã ngộ ra rằng không có hạnh phúc tối thượng, hạnh phúc vĩnh cửu, hạnh phúc viên mãn, mà hạnh phúc chỉ có được trên từng bước chân, từng vòng bánh xe mà mình đang đi... (Trần Đặng Đăng Khoa, 1111 – Nhật kí sáu vạn dặm trên yên xe cà tàng, NXB Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh, 2022, tr. 17).

Bạn có đồng ý với các quan niệm nói trên về hạnh phúc không? Theo bạn, các quan niệm này có điểm gì gặp gỡ với thông điệp mà Hê-minh-uê gửi gắm trong tiểu thuyết Ông già và biển cả?

Bài tập 4. Đọc lại văn bản Hồn Trương Ba, da hàng thịt trong SGK Ngữ văn 12, tập hai (tr. 102 – 112) và trả lời câu hỏi:

Tình huống kịch nào được miêu tả trong đoạn trích?

Phân tích diễn biến tâm trạng của nhân vật Trương Ba ở hai đoạn đối thoại với người thân trong gia đình và với Đế Thích.

Lựa chọn cuối cùng của nhân vật Trương Ba có mâu thuẫn với diễn biến tâm trạng trước đó không? Vì sao?

Đọc truyện cổ tích Hồn Trương Ba, da hàng thịt và cho biết Lưu Quang Vũ đã tiếp thu và cải biên truyện dân gian như thế nào. Sự tiếp thu và cải biên đó thể hiện thông điệp gì của tác giả?

Bài tập 5. Đọc bài thơ sau của Cao Bá Quát và trả lời các câu hỏi:

SA HÀNH ĐOẢN CA

(Bài ca ngắn đi trên bãi cát)

Bãi cát dài, lại bãi cát dài,

Đi một bước, như lùi một bước.

Mặt trời đã lặn, chưa dừng được,

Lữ khách trên đường nước mắt rơi.

Không học được tiên ông phép ngủ,

Trèo non, lội suối, giận khôn vơi!

Xưa nay, phường danh lợi,

Tất tả trên đường đời.

Đầu gió hơi men thơm quán rượu,

Người say vô số, tỉnh bao người?

Bãi cát dài, bãi cát dài ơi!

Tính sao đây? Đường bằng mờ mịt,

Đường ghê sợ còn nhiều, đâu ít?

Hãy nghe ta hát khúc “đường cùng”

Phía bắc núi Bắc, núi muôn trùng,

Phía nam núi Nam, sóng dào dạt,

Anh đứng làm chi trên bãi cát?

(Tố Hữu dịch, Cao Bá Quát toàn tập, tập I,

NXB Văn học – Trung tâm Nghiên cứu Quốc học, 2004, tr.777)

Phân tích hình tượng con đường trong bài thơ.

Hình ảnh người lữ khách trên bãi cát dài được miêu tả như thế nào trong bài thơ?

Những câu thơ “Xưa nay, phường danh lợi,/ Tất tả trên đường đời./ Đầu gió hơi men thơm quán rượu,/ Người say vô số, tỉnh bao người?” thể hiện suy tư gì của nhà thơ về nhân thế?

Nhân vật trữ tình trong bài thơ là ai? Cảm xúc mà nhân vật trữ tình muốn giãi bày là gì?

Bài thơ thể hiện quan niệm gì của tác giả về cuộc sống?

So sánh quan niệm về cuộc sống được gửi gắm trong hai bài thơ Sa hành đoản ca và Vội vàng của Xuân Diệu.

Bài thơ gợi cho bạn suy nghĩ gì về cách con người đối mặt với những thách thức của cuộc đời?

Viết

Lập dàn ý cho bài phát biểu trong lễ phát động nâng cao ý thức về an toàn giao thông.

Viết Mở bài và Kết bài cho bài phát biểu đã lập dàn ý ở bài tập 1.

Nói và nghe

Lập dàn ý cho bài thuyết trình về vấn đề: Dân số Việt Nam – cơ hội và thách thức.

Lập dàn ý cho bài thuyết trình về vấn đề: Năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực toán học và năng lực khoa học của học sinh (HS) Việt Nam (thể hiện qua kết quả khảo sát của các chương trình đánh giá HS quốc tế như PISA) và chất lượng nguồn nhân lực của đất nước.