Thực hành đọc hiểu: Sự tích Hồ Gươm

Cần xem lại hướng dẫn nêu trong mục Chuẩn bị ở bài Thánh Gióng (SGK Ngữ văn 6, tập một, trang 15) để vận dụng vào đọc hiểu truyện Sự tích Hồ Gươm vì cần chú ý:

- Truyện kể về việc gì? Xác định những sự kiện chính trong truyện.

- Truyện kể về ai? Ai là nhân vật nổi bật? Kết thúc truyện, số phận các nhân vật như thế nào?

- Qua diễn biến và kết thúc của truyện, tác giả dân gian muốn ca ngợi, phê phán hay nói lên ước mơ gì? Điều đó có liên quan như thế nào đến cuộc sống hiện nay?

- Những chi tiết nào trong truyện là chi tiết hoang đường, kì ảo? Những chi tiết này có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung và nghệ thuật của truyện?

+ Bầu trời xanh thẳm, đám mây trắng muốt trôi lững lờ. Còn làn nước trong trẻo biến mặt hồ thánh tấm gương lớn…

+ Xung quanh hồ là hàng cây xanh mướt, phất phơ trong làn gió nhè nhẹ…

- Lần thứ nhất: kéo được thanh sắt.

- Lần thứ hai: lại kéo được thanh sắt.

- Lần thứ ba: lại là thanh sắt đó.

=> Cả ba lần đều kéo được cùng một thanh sắt, khi nhìn lại gần thì đó là một lưỡi gươm.

Những chi tiết kì ảo trong văn bản:

- Vua Thủy Tề quyết định cho mượn thanh gươm thần.

- Ba lần kéo lưới, Lê Thận đều kéo được một lưỡi gươm.

- Trong túp lều tối, Lê Lợi cầm thanh gươm sáng rực hai chữ “Thuận Thiên”.

- Lê Lợi phát hiện chuôi gươm nạm ngọc tỏa sáng trên ngọn cây đa.

- Khi đem tra gươm vào chuôi thì vừa như in.

- Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi lại gươm thần.

- Nhà vua thấy lưỡi gươm thần đeo bên mình tự nhiên động đậy.

- Rùa Vàng đứng nổi trên mặt nước và đòi lại gươm thần cho Long Quân.

Gươm thần giúp cho nghĩa quân Lê Lợi:

- Nhuệ khí của nghĩa quân tăng lên, làm cho quân Minh bạt vía.

- Không phải trốn tránh mà xông xáo đi tìm giặc.

- Không phải ăn uống khổ sở mà đã có những kho lương thực chiếm từ giặc.

- Khiến cho đất nước không còn bóng tên giặc nào trên đất nước.

Những sự kiện chính trong truyện Sự tích Hồ Gươm:

- Lí do Long Vương cho mượn gươm thần.

- Lê Thận ba lần kéo lười đều được lưỡi gươm thần.

- Lê Lợi phát hiện chuôi gươm thần và hoàn thành gươm thần.

- Gươm thần giúp nghĩa quân Lê Lợi chiến thắng.

- Sự hoàn trả gươm của Lê Lợi.

- Trong truyện nhân vật nổi bật nhất chính là gươm thần. 

- Đặc điểm nhân vật: Gươm thần là của Long Quân, có khả năng phát sáng, trên lưỡi gươm có hai chữ “Thuận Thiên” khắc sâu và có sức mạnh vô biên giúp nghĩa quân Lê Lợi chiến thắng trước quân địch.

- Những chi tiết liên quan đến lịch sử: Sự kiện lịch sử giặc Minh đô hộ nước ta, khởi nghĩa Lam Sơn do Lê Lợi đứng dậy vùng lên thành công, chiến thắng giặc Minh vang dội.

- Những chi tiết nào là hoang đường, kì ảo:

+ Vua Thủy Tề quyết định cho mượn thanh gươm thần.

+ Ba lần kéo lưới, Lê Thận đều kéo được một lưỡi gươm.

+ Trong túp lều tối, Lê Lợi cầm thanh gươm sáng rực hai chữ “Thuận Thiên”.

+ Lê Lợi phát hiện chuôi gươm nạm ngọc tỏa sáng trên ngọn cây đa.

+ Khi đem tra gươm vào chuôi thì vừa như in.

+ Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi lại gươm thần.

+ Nhà vua thấy lưỡi gươm thần đeo bên mình tự nhiên động đậy.

+ Rùa Vàng đứng nổi trên mặt nước và đòi lại gươm thần cho Long Quân.

Ý nghĩa của truyện Sự tích Hồ Gươm:

- Ca ngợi tài năng, anh minh, sáng suốt của Lê Lợi – người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Lam Sơn có công đánh đuổi giặc Minh, đem lại thái bình cho tổ quốc.

- Giải thích, ca ngợi tính chất toàn dân, chính nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.

- Giải thích tên gọi của Hồ Gươm (hồ Hoàn Kiếm).

- Thể hiện mong muốn hòa bình, hạnh phúc của nhân dân.